TRẦM CẢM Ở TRẺ TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÚ Ý: 3 KIỂU BIỂU HIỆN PHỔ BIẾN
Một nghiên cứu mới trên gần 700 trẻ (6–18 tuổi) cho thấy: không phải tất cả trẻ ADHD có trầm cảm đều giống nhau. Các nhà khoa học phát hiện 3 nhóm biểu hiện khác nhau, và mỗi nhóm gợi ý một kiểu nguy cơ riêng (*)
1) Nhóm “Triệu chứng thấp”
(Chiếm gần 50%)
Nhóm này gần như không có trầm cảm rõ rệt, chỉ xuất hiện một vài biểu hiện nhẹ như:
bồn chồn
thiếu quyết đoán
ít vui
ngủ không tốt
mệt mỏi
dễ cáu hoặc khó tập trung (cũng thường gặp ở ADHD)
Ý nghĩa với phụ huynh:
Nhóm này có nguy cơ thấp, nhưng vẫn cần quan sát đặc biệt khi giấc ngủ và sự cáu gắt thay đổi.
2) Nhóm “Triệu chứng cao”
(Chiếm 15,5%)
Đây là nhóm nguy cơ cao nhất. Trẻ có nhiều biểu hiện trầm cảm rõ ràng và mạnh, như:
mất hy vọng vào tương lai
cảm thấy cuộc sống không đáng sống
suy nghĩ về cái chết
nghĩ gia đình sẽ tốt hơn nếu không có mình
tự ti rất nhiều
Trẻ trong nhóm này cũng thường kèm theo:
rối loạn chống đối và rối loạn hành vi
lo âu
suy giảm học tập – sinh hoạt do ADHD
thu nhập gia đình thấp
Ý nghĩa với phụ huynh:
Trẻ trong nhóm này cần được khám sớm bởi bác sĩ chuyên khoa tâm lý – tâm thần nhi để đánh giá nguy cơ tự hại và điều trị ngay.
3) Nhóm “Cáu gắt – Ngủ kém”
(Chiếm 36,1%)
Nhóm này có mức triệu chứng trầm cảm trung bình, nhưng nổi bật ở ba điểm:
cáu gắt nhiều
kém tập trung
ngủ không ngon, khó ngủ hoặc thức giấc nhiều lần
Nhóm này thường thấy ở trẻ gái, và thường có kèm đặc điểm tự kỷ hoặc rối loạn chống đối.
Ý nghĩa với phụ huynh:
Không phải trẻ cáu gắt là trầm cảm, nhưng:
cáu gắt kéo dài làm tăng nguy cơ trầm cảm,
ngủ kém làm trẻ cáu gắt hơn.
Hai yếu tố này cần được hỗ trợ sớm.
VÌ SAO TRẦM CẢM Ở TRẺ ADHD QUAN TRỌNG?
Trẻ ADHD có nguy cơ trầm cảm cao gấp 5 lần trẻ khác.
Khi ADHD và trầm cảm xuất hiện cùng nhau, tình trạng thường nặng hơn, khởi phát sớm hơn, kéo dài lâu hơn.
Nguy cơ tự hại và tự sát tăng rõ, đặc biệt ở trẻ gái.
Khảo sát phụ huynh từ ADDitude cho thấy:
67% trẻ ADHD vị thành niên có lo âu
46% có trầm cảm
ở trẻ gái, 54% bị trầm cảm
KHI NÀO CẦN ĐƯA TRẺ ĐI KHÁM?
Phụ huynh nên đưa trẻ đi khám nếu thấy:
cáu gắt tăng lên, kéo dài
rối loạn giấc ngủ
mất hứng thú với những sở thích trước đây
nói lời bi quan về bản thân
dễ mệt, ít năng lượng
đề cập đến cái chết, hoặc cảm giác vô giá trị
Không đợi đến khi trẻ nói đến “tự tử” mới đưa đi khám.
CÁC HƯỚNG CAN THIỆP HỖ TRỢ TRẺ
Chuyên gia khuyến nghị:
Tốt nhất nên đi khám sớm khi nghi ngờ trầm cảm.
Nhiều thuốc điều trị trầm cảm có thể dùng an toàn cùng thuốc ADHD.
Liệu pháp nhận thức – hành vi giúp trẻ nhận ra và điều chỉnh suy nghĩ tiêu cực.
Liệu pháp hành vi – cảm xúc giúp trẻ học cách chịu đựng căng thẳng, giữ bình tĩnh, quản lý cảm xúc và cải thiện quan hệ với người khác.
THÔNG ĐIỆP DÀNH CHO PHỤ HUYNH
✔️ Cáu gắt và ngủ kém không phải là “tính khó” mà có thể là biểu hiện quan trọng của sức khỏe tinh thần.
✔️ Trầm cảm ở trẻ ADHD có nhiều hình thái khác nhau.
✔️ Quan sát sớm – phát hiện sớm – can thiệp sớm giúp trẻ có kết quả tốt hơn rất nhiều.
(*)Riglin L, Eyre O, Cooper M, Collishaw S, Martin J, Langley K, Leibenluft E, Stringaris A, Thapar AK, Maughan B, O'Donovan MC, Thapar A. Investigating the genetic underpinnings of early-life irritability. Transl Psychiatry. 2017 Sep 26;7(9):e1241. doi: 10.1038/tp.2017.212. PMID: 28949337; PMCID: PMC5639253.
